بررسی اثر تنش کم آبی بر خصوصیات رشدی سه گونه نعناع تحت شرایط کنترل شده

چکیده تنش کم آبی از جمله ی مهم ترین عوامل کاهش تولید گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک است. به منظور بررسی پاسخ سه گونه نعناع به تنش کم آبی، آزمایشی به صورت فاکتوریل (4×3) در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار در شرایط کنترل شده انجام شد و گونه های mentha longifolia (پونه)، mentha spicata (سوسن) و هیبرید mentha x piperita (نعناع فلفلی) در معرض چهار سطح رطوبتی خاک (100، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی) قرار گرفتند. هر ده روز یک بار صفاتی نظیر درصد بقاء، تعداد شاخه ها و استولون، تعداد برگ، طول شاخه ها و عدد اسپد گونه های نعناع اندازه گیری می شد. در زمان هر دو برداشت علاوه بر صفات ذکر شده، صفاتی نظیر سطح سبز، وزن خشک برگ، ساقه و گل آذین و نسبت وزن خشک برگ به ساقه نیز تعیین گردید. در زمان برداشت دوم همچنین تعداد و طول ریزوم و وزن خشک اندام های زیرزمینی و نسبت وزن خشک اندام های هوایی به زیرزمینی تعیین شد. نتایج نشان داد که سطوح رطوبتی خاک تاثیر معنی داری بر درصد بقاء هر سه گونه داشتند، به طوری که درصد بقاء گیاهان گونه های پونه و نعناع فلفلی در تیمار 60 درصد ظرفیت زراعی و در پایان دوره رشد به کمتر از 50 درصد رسید، در حالیکه گیاهان گونه سوسن در طول دوره آزمایش کاملا زنده ماندند (100 درصد بقا). روند تغییرات تعداد و طول شاخه و تعداد برگ در تیمارهای شاهد و 80 درصد ظرفیت زراعی نشان داد که رطوبت مناسب خاک در سطوح مذکور سبب رشد بهتر گونه ی پونه نسبت به دو گونه ی دیگر شده است، اما از نظر تعداد و طول استولون گونه ی نعناع فلفلی برتری محسوسی داشت. کاهش رطوبت خاک به 80 درصد ظرفیت زراعی منجر به کاهش 33 درصدی سطح سبز گونه ی سوسن نسبت به تیمار شاهد شد، در صورتی که این کاهش در گونه های نعناع فلفلی و پونه به ترتیب 55 و 58 درصد بود. در گونه ی سوسن وزن خشک کل گیاه در تیمار 80 درصد ظرفیت زراعی شش درصد بیش تر از تیمار شاهد بوده، اما در گونه های نعناع فلفلی و پونه و در تیمار مذکور به ترتیب 40 و 61 درصد کاهش در وزن خشک کل نسبت به تیمار شاهد مشاهده شد. در رژیم رطوبتی 60 درصد ظرفیت زراعی نسبت وزن خشک برگ به ساقه دردو گونه ی نعناع فلفلی و پونه نیز به ترتیب کاهش 66 و 49 درصدی نسبت به تیمار شاهد داشت، حال آنکه در گونه ی سوسن و در تیمار ذکر شده نسبت مذکور 50 درصد بیش تر از تیمار شاهد بوده است. افزایش شدت تنش کم آبی در تیمار 60 درصد ظرفیت زراعی سبب کاهش وزن خشک اندام های زیرزمینی و نسبت وزن خشک اندام های هوایی به زیرزمینی درگیاهان مورد بررسی شد، اما این کاهش در گونه ی پونه شدید تر از دو گونه دیگر بود.با وجود این که در شرایط کنترل شده گونه ی سوسن تحمل نسبتا مناسب تری نسبت به دو گونه ی دیگر به تنش کمبود آب نشان داد، اما انجام مطالعات تکمیلی جهت درک بهتر واکنش های گونه های مورد بررسی به تنش کمبود آب مفید خواهد بود.